ما بخش‌هایی از خود را به تاریکی تبعید کرده ایم

پیش نوشت: این پست رو در ادامه پست “جستجو در روشنایی” نوشته بودم اما گفتم بهتره اون مطلب رو زیاد کش ندهم و این بخش را جداگانه بنویسم.

گاهی سکانس عجیبی از فیلم  mulholland drive یادم می‌آید. این فیلم احتمالاً پیچیده‌ترین فیلمی است که تابحال دیده‌ام.

در آن فیلم، مردی هست که بارها توجهش به دیواری جلب می شود (انگار پشت آن دیوار خبری هست). بلاخره یک بار جرات می‌کند و جلو می رود تا ببیند چه چیزی پشت آن است. آنجا با تصویر کریه و وحشتناکی مواجهه می شود و از ترس این مواجهه، از حال می رود.

فعلاً کاری به کریه بودن آن ندارم (که آن هم موضوع مهمی است). چیزی که الان مدنظر من است این باور است که پشت آن دیوار موجودی وجود دارد که من توان رویارویی با آن را ندارم؛ که اگر با آن روبرو بشوم از هم می‌پاشم. پس با آن روبرو نمی‌شوم. چگونه؟ یک دیوار جلوی آن می‌سازم.

این کار، یکی از رایج ترین فعالیت های ذهن در تمام طول عمر است.

پس منظورم از دیوار، چیزی (یا بهتره بگم یک زیر شخصیت و کاراکتر کوچک درونی) است که ذهن ما می سازد تا چیزی (یک زیر شخصیت دیگر) را از ما در تاریکی پشت خود پنهان کند؛ در ناخوداگاه.

این دیوار، لایه محافظتی است که ذهن ما می‌سازد تا ما را از آن (با باور او) موجود کریه محافظت کند.  در IFS به آنها پروتکتور یا محافظ می‌گوییم. نقش آنها حفاظت از اگزایلها یا بخشهای تبعید شده به ناخوداگاه (مثل آن موجود پشت دیوار) است. همان مکانیزم دفاعی در مقابل اضطراب و شرم یا حتی یک اضطراب اگزیستنسیالیستی مانند مرگ یا یک تروما یا یک باور دردناک مانند “من آدم بدی هستم” و … که فروید و دیگران می‌گویند. در IFS اینها را زیر شخصیت به حساب می‌آورند نه مکانیزم یا رفتار و صفت و …

به جای دیوار می‌توان از استعاره غار (مانند کارتون زیر در جلد اول کتاب سلف تراپی جی ارلی) یا زیر زمین (در کتاب Part works) استفاده کرد:

(دو کتاب بالا و تعدادی کتاب دیگر را اینجا معرفی کردم)

پس ما دیوار ساختیم تا بخشی از خود را پشت آن پنهان کنیم تا از دردسر او خلاص شویم. آن بخش در تاریکی رنج می‌برد. اما چه اهمیت دارد وقتی ما فکر می‌کنیم آن بخش وجود ندارد؟ (در آینده در مورد موضوع ارتباط اخلاق و روان صحبت می کنم)

نتیجه چه می‌شود؟ من از آن بخش بی خبر می‌شوم. احساس می‌کنم چنین بخشی وجود ندارد. آن دیوار هم یک دیوار معمولی است. با این کار بخشی از من، زیر به تاریکی می‌رود. من کمی کوچکتر می‌شوم. سرزندگی‌ام، خلاقیتم، شجاعتم، رضایتم، رهایی‌ام و … کمتر می‌شود. این هزینه آن (مثلاً) امنیت است.

راه حل درست چیست؟ من سراغ آن بخش بروم و او را از باری که بر دوش دارد و تنهایی و رنجی که دچارش شده رها کنم. چگونه؟ کوتاهترین و قطعی ترین راهی که من سراغ دارم روان درمانی است. یک روش آن هم خواندن کتاب سلف تراپی جی ارلی هست.

اگر وجودمان پر نباشد از بخش های متضاد و پنهان می توانیم خودمان بخش قابل توجهی از این راه را طی کنیم. اما اگر خیلی بد باشید محال است بتوانیم جلو برویم. دیوارها و محافظ هایی که گفتم فضا را تاریک خواهند کرد (یعنی آن بخش‌ها را در ناخوداگاه نگه خواهند داشت) و ما از آن بخشها آگاه نخواهیم شد. در نتیجه به کمک یک متخصص نیاز خواهیم داشت. یا حتی دارو.

این موضوع را با این حرف به پایان می‌برم: یکی از اهداف امسال من پیدا کردن و درمان این بخش‌های تبعید شده به تاریکی هستند. به نظرم این یکی از اولویت های مهم زندگی هرکس باید باشد. شاید حتی اخلاق هم این را حکم کند. اخلاق فردی و مسئولیت خودمان در مقابل خودمان (بخشی از خود در مقابل بخشهای دیگر)

پی نوشت: ناراضی هستم از این شیوه نوشتن. پراکنده و ناقص است. اما الان وقت و انرژی روانی کافی ندارم که این کار را بهتر انجام دهم. الان یکی از بزرگترین خواسته‌هایم (که به زودی کاری برایش خواهم کرد) این است که کتابهایش را ترجمه کنم. آن موقع می‌توان موضوعات جالبتری را مطرح کرد.

---

یک توضیح تکمیلی در مورد دیوار و موجود کریه پشت آن

جرقه موضوعی که در این نوشته درباره آن صحبت کردم با به خاطر آوردن سکانسی از فیلم Mulholland drive به ذهنم رسید.
همانطور که در عکس ابتدای این نوشته هم می‌بینیم، یک دیوار داریم و یک موجود کریه.
اما در واقع نه دیوار استعاره خوبی است نه موجود کریهی پشت آن است.
اگر بخواهیم دیوار (به معنی مرز بین خودآگاه و ناخوداگاه ) را در نظر بگیریم، طبق IFS، باید کسی که آن دیوار را ساخته را هم در نظر بگیریم.
اگر کارتون زیر (که در صفحه ۳۲ کتاب سلف تراپی جی ارلی آمده) را در نظر بگیریم، دیوار می‌شود همان پرده:

شوالیه و قاضی و جادوگر و … هم همان کسایی هستند که دیوار را می‌سازند (یا به عبارت دقیقتر، اگزایل ها یعنی یک دسته خاص از بخشهای ما را که حامل یک تروما یا یک تجربه تلخ یا یک باور دردناک و … هستند از آگاهی ما خارج می‌کنند )
نکته بسیار مهم و اساسی دیگه که یکی از مزایای IFS محسوب می شود این است که ما باور نداریم که این موجود پشت پرده، کریه و زشت است. از نظر محافظی که او را پنهان کرده این موجود به دلایلی بهتر است پنهان شود (محافظ یک زیر شخصیت درون ماست که از اگزایل محافظت می کند تا رنج نبرد یا آسیب نبیند).

برای مثال ممکن است ما شرم کنیم از وجود چنین بخشی (ازگایلی) یا فکر کنیم اگر این بخش بالا بیاید احساسات قوی بر ما غالب می شود (مثلاً از کوره در می رویم یا گریه مان می گیرد) یا آن بخش ضعیف است یا ممکن است دیگران او را اذیت کنند و دلایل متعدد دیگر

به هر محافظ یه یک دلیلی اگزایل را زیر زمین (ناخوداگاه) می فرستد و خود تلاش می کند اوضاع را سر و سامان دهد و با دنیا و دیگران تعامل کند.
گاهی ممکن است این دلایل واقعی باشند و حتی بهتر باشد که این بخشهای ما به حوزه خوداگاه نیایند. یعنی بهتر است از آن خبردار نشویم
گاهی هم ممکن است این دلایل واهی و قدیمی باشند (زمانی درست بوده اند اما الان هم درون ما عوض شده هم بیرون)
گاهی هم ممکن است قبل از آوردن این بخشها به حوزه آگاه، بهتر باشد اول ظرفیت هایی را در خود پرورش دهیم یا برخی از زخمها را ترمیم کنیم و …
این توضیحات را با کارتون زیر به پایان می برم:

کارتون اول مربوط بود به یک آدم نرمال یا بیمار (با مفهوم پردازی کارن هورنای)
این کارتون آخر مربوط است به یک آدم سال یا به قول IFS کسی که تحت رهبری Self قرار دارد.